Onderzoek en behandeling

Hoe werkt dendritische celvaccinatie?

Ons afweersysteem kan, naast het bestrijden van infecties, tumorcellen doden. Helaas krijgen nog steeds mensen kanker. Dit betekent dat het afweersysteem onvoldoende controle heeft op de groei van tumorcellen. In het Tumor Immunologisch Laboratorium van het Radboudumc wordt sinds 1997 onderzoek gedaan naar een vaccinatie die het afweersysteem versterkt in het aanvallen van tumorcellen.

Voor dit vaccin wordt een specifiek type afweercellen gebruikt: dendritische cellen. Deze cellen bevinden zich vooral in onze huid en slijmvliezen. Hier zijn ze constant op zoek naar lichaamsvreemde en ziekmakende indringers.

Elke cel in het lichaam heeft specifieke kenmerken waaraan deze te herkennen is. Een tumorcel heeft andere kenmerken dan onze eigen lichaamscellen. Op deze manier kunnen de dendritische cellen niet alleen infecties herkennen, maar ook het onderscheid maken tussen gezonde cellen en tumorcellen.

Wanneer de dendritische cel een tumorcel herkent, neemt hij stukjes van deze tumorcel (eiwitten) in zich op. Vervolgens presenteert hij deze eiwitten aan de andere cellen van het afweersysteem. De belangrijkste cel hiervan is de T-cel. Een T-cel is een cel van het afweersysteem die (tumor)cellen kan doden. De T-cel raakt geactiveerd wanneer deze het eiwit herkent dat de dendritische cel aan de T-cel presenteert. Daarna gaat de geactiveerde T-cel in het lichaam op zoek naar tumorcellen om deze aan te vallen.

Als ergens in dit proces iets mis gaat, zal de tumorcel niet worden vernietigd en kan deze uitgroeien tot kanker.

Vaccinatie

Met de vaccinatie ondersteunen we het afweersysteem. Met name ondersteunen we de functie van de dendritische cellen.

Eerst worden bij de patiënt dendritische cellen uit het bloed gehaald. Vervolgens worden deze cellen in een zeer steriele ruimte van het laboratorium, de ‘cleanroom’, bewerkt. Tijdens dit bewerken worden de cellen geactiveerd. Daarnaast worden eiwitten van tumorcellen op de dendritische cel geplaatst. Deze geactiveerde en met eiwit beladen cellen worden daarna als vaccinaties aan de patiënten teruggegeven. Wanneer de dendritische cellen terug zijn geplaatst in het lichaam, kunnen ze daar de T-cellen en de rest van het afweersysteem, activeren tegen tumorcellen.

Onderzoek

Zoals eerder aangegeven, wordt in het Radboudumc sinds geruime tijd onderzoek gedaan naar dendritische cel vaccinatie. De wijze van vaccineren, maar ook het proces van bewerken in het laboratorium is hierbij constant veranderd en verbeterd.

Voor het melanoom zijn we op het punt gekomen waarbij in een grote Nederlandse fase 3 studie het effect van dendritische celvaccinatie wordt bestudeerd. Ook wordt onderzoek verricht naar prostaatkanker, het Lynch syndroom en multipel myeloom (details, zie verder).