Resultaten tot nu toe

Vijf jaar na oprichting van het Tumor Immunologisch Laboratorium in Nijmegen werd in oktober 1997 de eerste patiënt met dendritische cellen gevaccineerd. In 2016 zijn inmiddels meer dan 400 patiënten gestart met deze experimentele studiebehandeling. In het begin betrof het vooral patiënten met een uitgezaaide, agressieve vorm van huidkanker. Een ongeneeslijke ziekte, die op relatief jonge leeftijd voorkomt en waarbij de levensverwachting eerder uitgedrukt wordt in maanden dan in jaren. Een groep patiënten waarbij elke maand winst meer dan welkom is, maar waarbij we natuurlijk streven naar genezing. Ook zijn veel melanoompatiënten gevaccineerd met lokale uitzaaiingen, nadat ze een operatie hebben ondergaan.

Het vaccin van dendritische cellen is continu aan verandering onderhevig. Tot nu toe werden steeds aanpassingen gemaakt om de effectiviteit te verbeteren of de toepasbaarheid te vergroten. Voorheen kon slechts de helft van de patiënten die in aanmerking kwamen met de studiebehandeling starten. Dit enkel en alleen omdat het technisch gezien niet mogelijk was om voor iedere patiënt het vaccin te produceren. Deze horde is inmiddels overwonnen waardoor de dendritische cellen voor veel meer patiënten te maken zijn.

Het eerste meetpunt voor de effectiviteit van de dendritische celvaccinaties bestaat uit het bepalen of er daadwerkelijk een afweerreactie tegen de kankercellen na vaccinatie op gang is gekomen. Met de verbeteringen van de afgelopen decennia vinden we een specifieke afweerreactie bij ongeveer 30-40% van de patiënten met gemetastaseerde ziekte en ongeveer 70% bij patiënten met lokale metastasen.
Bij gemetastaseerde patiënten waarbij een specifieke afweerreactie wordt gevonden zien we ook een voordeel in overleving terug. Bij de meeste van hen gaat het om stabilisatie van de ziekte met enkele maanden winst. In enkele uitzonderlijke patiënten zien we de uitzaaiingen afnemen in grootte of zelfs volledig verdwijnen waarbij de ziekte gedurende lange tijd afwezig blijft. Bij melanoompatiënten met lokale metastasen verbetert de overleving mogelijk ten gevolge van dendritische celvaccinatie na de standaardoperatie waarbij de lokale metastases al verwijderd zijn.
Dit zijn hoopgevende resultaten, zowel voor patiënten met een dergelijke agressieve vorm van kanker als onderzoekers. De vooruitgang vindt weliswaar plaats met kleine stapjes tegelijk, maar wel met stappen in de goede richting. Uiteraard blijft er ruimte voor verbetering van het vaccin en willen wij onze zoektocht hierin voortzetten. Dankzij de huidige veelbelovende resultaten is dendritische celvaccinatie bij melanoompatiënten met lokale metastasen voorlopig opgenomen in het zorgverzekeringspakket waardoorde grote Nederlandse gerandomiseerde studie kan worden gefinancierd door de zorgverzekeraars, zodat het geld voor onderzoek nog beter kan worden besteed.

Voor het verhaal van enkele patiënten klik op het desbetreffende verhaal in het menu rechts.

Klik hier voor een introductie filmpje over dendritische celvaccinaties.